سنجش مهارت های اجتماعی

ویژه دوره اول متوسطه

مطالعات علمی و شواهد تجربی نشان می دهد مهارت های اجتماعی و عاطفی بر موفقیت افراد در همه ابعاد زندگی از جمله پیشرفت تحصیلی، عملکرد شغلی، سلامتی، طول عمر، رفاه فردی و اجتماعی و … اثرگذار است. این مهارت ها تعیین می کنند که افراد تا چه حد توانایی انطباق با محیط زندگی و دستیابی به موفقیت را دارند. مؤسسه گزینه دو قصد دارد در راستای تحقق اهداف عالی سند تحول آموزش و پرورش در ایران، با استفاده از نظر و مشاوره متخصصان این حوزه و مطالب نوین علم سنجش و ارزشیابی، اقدام به سنجش مهارت های اجتماعی و عاطفی دانش آموزان در دوره اول متوسطه نماید. این مهارت ها در  یک مرحله در اردیبهشت 1402 مورد ارزیابی قرار می گیرد.

مهارت های اجتماعی و عاطفی دانش آموزان

استرس یا اضطراب درواقع واکنشی است که بدن انسان به صورت طبیعی نسبت به اتفاقات بیرونی از جمله تغییرات، اتفاقات ناگوار یا چالش ها و مشکلات نشان می دهد. مثلا بسیاری از دانش آموزان ممکن است پیش از شرکت در یک آزمون یا تغییر مدرسه یا حتی آشنایی با یک هم کلاسی جدید، اضطراب و استرس را تجربه کرده باشند. منظور از مهارت تحمل استرس از بین بردن آن نیست بلکه توانایی کنترل استرس، مدیریت آن و حل مسئله در آرامش است.

خوش بینی به معنای داشتن دید مثبت به افراد و پدیده های اطراف ماست. آنچه مسلم است، تمام اتفاقات پیرامون ما خوب نیستند و هیچ کدام از اطرافیان و دوستان ما هم بدون نقص و بهترین نیستند. اما تلاش برای دیدن جنبه های مثبت افراد و اتفاقات کمک می کند حس بهتری هم داشته باشیم. در واقع می توان گفت خوش بینی به معنای داشتن نگرش و انتظارات مثبت هم نسبت به خود و هم جهان اطراف ماست.

عواطف یا همان احساسات می توانند مثبت یا منفی باشند. مثلا احساساتی مانند ناراحتی، شادی، دلهره، دلتنگی، هیجان، خشم، مهربانی و .. همگی عواطفی هستند که توانایی کنترل کردن آنها بسیار مهم و با ارزش است. نشان دادن عواطف برای حفظ سلامتی و رشد ما بسیار مهم است و از طرفی توانایی مدیریت و کنترل بروز عواطف به نحوی که به اطرافیان آسیب نرساند نیز در برقراری ارتباط سالم و تعامل با دیگران اهمیت بالایی دارد.

کنجکاوی یکی از مهم ترین عناصر و المان های یادگیری است. اینکه یک دانش آموز به دنبال دلایل پدیده ها و اتفاقات پیرامون خود باشد یا در مطالب درسی خود به جای حفظ کردن کتاب دنبال چرایی مطلب باشد، تاثیر شگفت انگیزی در عمق یادگیری او خواهد داشت. کنجکاوری نه تنها یادگیری را تقویت می کند بلکه حس سرزندگی و انگیزه را هم بیشتر می کند. دانش آموزی که این مهارت را در خود تقویت کند، هم در نوجوانی پیشرفت می کند و هم در بزرگسالی می تواند در کار و شغل خود پیشرفت بیشتری را تجربه کند.

خلاقیت را می توان به نوعی، متفاوت فکر کردن دانست. فرد خلاق کسی است که از یک ایده یا اتفاق قدیمی، ایدۀ نو و جدید می سازد و یا به طور کلی یک ایده یا محصول جدید که قبلا از وجود آن خبر نداشته است، خلق می کند. نکته مهم همین خلق و نوآوری است که حاصل یک فرآیند ذهنی و تفکری واگرا می باشد.

خلاقیت

تمام ما در طول زندگی با اتفاقات کوچک و بزرگ ناگوار مواجه شده ایم و خواهیم شد. این پدیده ای طبیعی است، این ما هستیم که باید بتوانیم با موفقیت از این رخدادها عبور کنیم؛ در مواجهه با یک اتفاق ناگوار یا یک تنش شدید یه جای مقاومت، موضوع را بپذیریم، آن را مدیریت کنیم و حتی با کمک نتایج آن رشد کنیم. این مهارت همان تحمل یا جنبه است که در نهایت منجر به رشد شخصی ما می شود و می توانیم ارزش ها، نگرش ها و فرهنگ های متفاوت را با احترام بپذیریم. تنها در صورت رشد این مهارت در جامعه است که همه می توانند با احترام در کنار هم زندگی کنند.

جامعه پذیری را می توان به دو بخش تقسیم کرد. جامعه پذیری اولیه و جامعه پذیری ثانویه. جامعه پذیری اولیه مربوط به دوران کودکی است که فرد این مهارت را در خانواده خود تمرین کند و پس از آن زمانی که فرد وارد جامعه و هم سالان خود می شود، جامعه پذیری ثانویه آغاز می گردد. جامعه پذیری و معاشرت به این معناست که بتوانیم هنجارها، ارزش ها و عنصرهای اجتماعی فرهنگی یک جامعه را درک کنیم و رابطه سالمی با جامعه اطراف خود برقرار کنیم.

ابراز وجود عملا داشتن جرات ابراز صادقانه احساسات، نظرات و نگرشمان است به نحوی که به احساسات فرد یا افراد مقابلمان آسیب نرسانیم. این مهارت در تعامل و ارتباط خوب با دیگران بسیار مهم و ضروری است. مثلا دانش آموزی که نمی تواند در گروه هم سالان خود نظرش را ابراز کند و سعی می کند صرفا از نظرات گروه پیروی کند تا جزئی از آنها باشد، با مخی کردن احساساتش، به خودش آسیب می رساند و یا دانش آموزی که بخاطر پذیرفته شدن در یک گروه، نظرات خود را به شکلی غیرمحترمانه یا پرخاشگرانه ابراز می کند به اطرافیان خود آسیب می زند و در هر دو حالت رابطه سالمی شکل نمی گیرد.

بالا بودن سطح انرژی و نشاط ما باعث می شود بهره وری ما هم در زندگی بالا برود و این موضوع احتمال موفیت ما در مسیر رسیدن به اهدافمان هم بالاتر می برد. پر انرژی بودن نه تنها باعث این می شود که به خودمان احساس بهتری داشته باشیم، بلکه حتی باعث می شود اطرافیان هم از کنار ما بودن لذت ببرند. نتیجه داشتن این مهارت منجر به ایجاد ارتباطات گسترده تر، جذب افراد بیشتر و زندگی بهتر خواهد شد.

غم خواری و مهرورزی

انسان موجودی اجتماعی است و در تعامل با سایر افراد زندگی می کند. ما نباید نسبت به چالش ها و مشکلاتی که برای سایر انسان ها رخ می دهد بی تفاوت باشیم. دلسوزی برای دیگران و مهر ورزیدن به آنها یک ارزش و خصوصیت اخلاقی پسندیده است. بدون مهرورزی و دلسوزی نظام جامعه انسانی سرد و بی روح خواهد شد و روابط انسان ها با یکدیگر دوامی نخواهد داشت. حس غمخواری و مهرورزی زمینه ساز بسیاری از رفتارهای نیک مانند کمک به دیگران است. افرادی که مهارت غمخواری و مهرورزی داشته باشند در جامعه از محبوبیت و مقبولیت بالایی برخوردار خواهند بود.

بعضی از افراد بنابر تجاربی که از کودکی در زندگی خود کسب می کنند نسبت به دیگران دچار سوظن می شوند. این سوظن باعث خواهد شد تا این افراد در زندگی آینده خود نیز به شخصی اعتماد نکنند. در حالی که  کلید موفقیت انسان ها در بسیاری از امور اعتماد کردن است. لازمه اعتماد به دیگران این است که باور کنیم در جهان انسان‌های خوب زیادی وجود دارد. بهتر است اعتماد در طول زمان و بر پایه شناخت درست از رفتار دیگران حاصل شود. برای آنکه از اعتماد خود به دیگران ضربه نخوریم باید درجات مختلفی از اعتماد را نسبت به افراد مختلف در نظر بگیریم. مثلا میزان اعتمادمان نسبت به اعضای خانواده باید بیشتر از فردی باشد که تنها مدت کوتاهی است که او را می شناسیم.

اعتماد

انسانها می توانند بسیاری از امور را به صورت فردی با موفقیت انجام دهند، اما در برخی امور حتی تمام تلاش فرد نیز برای دستیابی به حداقل موفقیت کافی نخواهد بود. به عبارت دیگر موفقیت و دستاوردهای بزرگ نتیجه تعاون و همکاری افراد با یکدیگر است. اما همچنان بسیاری از افراد از انجام امور به صورت گروهی اجتناب می کنند. این افراد باید حس همکاری و تعاون با دیگران را در خود تقویت کنند و از انجام فعالیت گروهی هراسی نداشته باشند. در نظر داشته باشید که تعاون و همکاری سبب خواهد شد که هم خودمان به بهره وری و نتایج بهتر دست یابیم و هم دیگران.

هنگامی که مسئولیتی به عهده شما گذاشته می شود یا انجام فعالیتی را قبول می کنید، باید خود را ملزم بدانید که آن را به بهترین شکل و در زمان معین شده به پایان برسانید. این تعهد درونی که به آن مسئولیت پذیری می گویند، به شما کمک خواهد کرد که فعالیت موردنظر را به درستی به سرانجام برسانید. افراد مسئولیت پذیر از منظر کاری اعتماد سایر افراد را به خود جلب می کنند و به تدریج به آنها وظایف مهمتری سپرده خواهد شد. پس مسئولیت پذیری زمینه ساز پیشرفت فردی و کاری شما در آینده را نیز فراهم می کند. در نظر داشته باشید که افراد مسئولیت پذیر برنامه ریزی درستی برای انجام فعالیت های خود دارند.

خودکنترلی یک مهارت خاص است که به افراد این امکان را می دهد که به علایق و تمایلات خود تسلط داشته باشند. این تسلط باعث می شود که افراد خود کنترلگر به دنبال نیازهای واقعی خود باشند نه لذت هایی که در دسترس آنها قرار دارد. یکی از مواردی که باعث تقویت خودکنترلی می شود داشتن اراده است.  خود کنترلی باعث می شود تا افراد به ازدواج موفق، رفاه مادی، تحصیلات بالا، عدم اعتیاد، وزن ایده آل و … دست پیدا کنند. شاید دستیابی سریع به خواسته های فردی در مقایسه با خودکنترلی در ابتدا لذت بیشتری داشته باشد، اما نتایج نشان می دهد در طولانی مدت افرادی که در گذشته خودکنترلی داشتند احساس رضایت بیشتری از زندگی آینده خود دارند.

یافته علمی و بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که دستیابی به موفقیت بیش از آنکه وابسته به استعداد باشد، به پشتکار نیاز دارد. افراد با پشتکار هنگام انجام وظایف خود، از ابتدا تا زمان به ثمر رسیدن آن به طور پیوسته به تلاش خود ادامه می دهند. همچنین افرادی که پشتکار داشته باشند زمانی که در راه رسیدن به اهداف خود، با موانعی روبه رو شوند ناامید نشده و به تلاش خود ادامه خواهند داد. این افراد هنگامی که شکست می خورند، سماجت بالایی دارند و مسیری جدیدی برای موفقیت خود ترسیم می کنند. پشتکار داشتن در امور یکی از تفاوت های اصلی بین افراد موفق و شکست خورده است. تقویت مهارت پشتکاربه افراد  کمک خواهد کرد که امور را با موفقیت به پایان برسانند.

تحلیل سنجش مهارت های اجتماعی

سنجش مهارت های اجتماعی در یک مرحله مورد ارزیابی قرار می گیرد دانش آموزان در گزارش پایانی, وضعیت هر یک از مهارت های خود را در قالب یک نمودار به همراه توضیحات کامل متنی و راهکار هایی برای ارتقاء آن مهارت دریافت می کنند.
همان طور که در نمودار زیر مشاهده می کنید نتیجه سنجش هر مهارت در یکی از وضعیت های در حال شکل گیری ، در حال رشد ، در حال تکامل ، رشد یافته گزارش می شود.
تلاش شده است گزارش ها ی ارائه شده با رویکرد مثبت و تشویق به ارتقاء طراحی شود که باعث رشد و ایجاد انگیزه بهتر شدن در دانش آموزان گردد.

سنجش مهارت اجتماعی

سنجش مهارت های اجتماعی و عاطفی دانش آموزان در سنین کودکی و نوجوانی می تواند در بهترین زمان نقاط ضعف مهارتی فرد را مشخص کند. در این سن، برطرف نمودن یک نقطه ضعف مهارتی و بهبود آن بسیار ساده تر از بزرگسالی است. در نهایت رشد این مهارت ها می تواند اثرات مثبت جدی در آینده فرد با خود به همراه داشته باشد.

دانش آموزان در دوره اول متوسطه در رده سنی بسیار حساسی قرار دارند. این رده سنی برای سنجش مهارت های احساسی و اجتماعی این دانش آموزان بسیار مناسب است. گزینه دو در سال تحصیلی 1401-1400، در این دوره 6 مرحله سنجش مهارت های اجتماعی برگزار می کند.

سنجش مهارت های اجتماعی در یک مرحله برگزار می گردد – مهارت های مورد ارزیابی: تحمل استرس ، خوش بینی، کنترل عواطف ، کنجکاوی، خلاقیت ، تحمل و جنبه ، جامعه پذیری و معاشرت ، ابراز وجود ، پرانرژی بودن ، غمخواری و مهرورزی، اعتماد به دیگران ، تعاون و همکاری با دیگران ، مسئولیت پذیری ، خود کنترلی ، پشتکار