واژه خلاقیت از خلق کردن و آفریدن میآید. پس خلاقیت یعنی آفرینندگی! به عبارتی دیگر و دقیقتر میتوان گفت خلاقیت، توان ساختن یا خلق کردن چیزی جدید است. این چیز جدید میتواند راهکاری جدید برای حل یک مشکل، یک روش جدید برای انجام فرآیندی خاص و یا یک دستگاه جدید برای سهولت انجام برخی کارها باشد. داشتن تفکر خلاق، یکی از مهارتهای مهم است. فکرکردن از طریق کاوش، یادگیری از شکستهای قبلی و داشتن بینش و اهداف شخصی جزء مهارتهای افراد خلاق به حساب میآیند.
در این مطلب قصد داریم درباره مهارت خوش بینی در نوجوانان صحبت کنیم و چگونگی تقویت این مهارت مهم در دانش آموزان دوره اول متوسطه را بیان نماییم.
نکته جالب اینجاست که خلاقیت یک استعداد صرفاً ذاتی نیست بلکه به راحتی قابل رشد و پرورش است. درمجموع میتوان خلاقیت را تبدیل ایده، رویا و تخیل به واقعیت دانست. البته در این تبدیل، مرتبط ساختن صحیح موارد به یکدیگر مهم و در حقیقت پایه اصلی خلاقیت است… پس در واقع می توان گفت که خلاقیت در ذات انسان وجود دارد اما قابل پرورش نیز می باشد
برای ایجاد خلاقیت و یافتن پاسخ های خلاقانه روش های زیادی وجود دارد. در این بخش به طور مختصر بعضی از این رویکردها را با یکدیگر بررسی می کنیم:
همواره در رویایی با چالش ها به انواع راه حل ها فکر کنید. هر قدر راه حل های بیشتری را بررسی کنید، احتمال یافتن پاسخ مناسب بیشتر است. گاهی تعدد راه حلها میتواند سردرگمی ایجاد کند. اما به هر حال یکی از روشهای پرورش تفکر خلاق همین است که به انواع راهحلها فکر کنید.
کنجکاو باشید. کنجکاوی برای حل مسائل به ما ایده میدهد تا خلاقانهتر فکر کنیم. در واقع کنجکاوی فاصله بین چیزی است که میدانیم و چیزی که دوست داریم بدانیم، یعنی احساس علاقه به چیزهایی که نمیدانیم و این احساس مسیر رسیدن به آفرینندگی را به ما نشان میدهد. اگر دقت بیشتری به مسائل اطراف خود داشته باشید، احساس کنجکاوی بیشتری نسبت به مسائل خواهید داشت.
یکی دیگر از ویژگیهای تفکر خلاق، بازفکری است که با بسط دادن ایدههای نو و انعطافپذیری همراه می باشد. معمولا نوجوانانی که در مسائل مختلف خلاقیت دارند، نسبت به یک نگاه یا طرز فکر متعصب و سختگیر نیستند و با نگاهی باز به ایدههای نو مینگرند.آنها از سر عادت تصمیم نمیگیرند و داوری خود را به تعویق میاندازند.
نکته اول در مواجه با اشتباهات این است که از آن نترسید. مطمئنا پیاده سازی تفکر خلاقانه شما ممکن است منجر به شکست شود! اما مهم واکنش شما به شکست است. قبول کردن اشتباهات، راهی برای رشد فکری و پرورش خلاقیت است. رشد فکری وقتی اتفاق میافتد که ما اشتباهات خود را قبول کنیم و تلاش کنید تا آنها را به بهترین شکل رفع کنید. درست همان وقتی که افراد از اشتباهات خود درس میگیرند، خلاقیت و نوآوری رخ میدهد. حتی در برخی سازمانها برای شکست در پروژه جریمهای در نظر گرفته نمیشود، زیرا افزایش خلاقیت و نوآوری را آمیخته با شکست میبینند. به عنوان مثال جالب است بدانید که توماس ادیسون و سرگذشت او در مسیر اختراع لامپ آشنا شوید. چنانچه در منابع مختلف درج شده است ادیسون برای اختراع لامپ حدود چند هزاربار با شکست مواجه شد. اما او در مسیر موفقیت هیچ گاه ناامید نشد.
پرسشگری را جدی بگیرید. در مورد هر چیزی که مطمئن نیستید سؤال کنید و به دنبال پاسخ سؤالات خود باشید. نظرات و عقاید خود را بررسی کنید و ببینید که همه به همان شکلی که ما فکر میکنیم فکر نمیکنند و این اشکالی ندارد. پس اگر نگاهی دارید که دیگران با آن موافق نیستند، به این معنی نیست که دیدگاهتان اشتباه است. در عین حال، همواره راهی برای بیان قاطعانه نظرمان وجود دارد، بدون اینکه به دیگران بیاحترامی یا آنها را طرد کنیم. پرسشگری انسان را به جواب های جدیدی می رساند که مقدمه خلاقیت است.
در این بخش قصد داریم تمرین هایی برای تقویت مهارت خلاقیت ویژه نوجوانان را معرفی کنیم.
۱ ریسک کنید: تمایل به ریسک کردن اغلب با نوجوانی کم میشود. نوجوانان نسبت به دنیای گاه خشنِ اطرافشان بسیار آگاهند و تلاش برای شرکت در فعالیتی که خارج از منطقه راحتی آنهاست، میتواند برایشان ترسناک باشد. خلاقیت میتواند با شکست همراه باشد. اگر تلاش نکنید، هرگز نمیتوانید موفق شوید. در میان ایدههای بد، به دنبال بهترین ویژگی هر ایده باشید و آنها را در کنار هم قرار دهید. این کار میتواند ایدههای جدید را به شما نشان دهد.
۲ زندگی را کشف کنید: هیچ چیز الهام بخشتر از طبیعت نیست. خود را در معرض زیباییهای طبیعت، قرار دهید. برای پیادهروی در جنگل، کوه، دریا یا دشت بروید. پیادهروی تفکر خلاق را بهبود میبخشد. افرادی که بهصورت منظم پیادهروی میکنند، خلاقترند. به آنچه در اطراف است نگاه کنید: برای تحسین یک گل یا آثار هنری پیچیده طبیعت روی یک تنه درخت کهنه توقف کنید. در هوای تازه نفس بکشید و به سادگی از زیباییها لذت ببرید.
۳ رویاپردازی کنید. هر چند وقت به ذهن خود اجازه دهید خیالپردازی کند. این کار میتواند ذهن را آرام کند، حافظه را بهبود بخشد و به مغز فرصتی برای کشف گزینههای خلاقانه مختلف بدهد. گاهی ایدهها میتوانند در یک محیط ذهنی نامرتب جریان پیدا کنند. در خیال خود به تصاویر رنگ ببخشید و به آنها رنگ و لعاب بدهید. دفتری از ایدهها، افکار، خطوط داستانی و … برای خود داشته باشید و همه آنها را ثبت کنید.
۴ گاهی تنها بمانید: “تنها بودن” در بخشی از شبانه روز را به طور منظم داشته باشید و در آن «صداهای» دیگر را حذف کنید تا بتوانید فکر کنید، احساس کنید، رویا ببافید و تخیل خود را اوج دهید. این خلوت روزانه پتانسیل آن را دارد که الهام بخشی برای شما به ارمغان بیاورد. مدتی را بدون تکنولوژی هایی مانند کامپیوتر، تلفن همراه و وسایلی مشابه آن بگذرانید. شاید چند روز بدون این وسایل خلاقیت را در شما زنده کند.
۵ در مسابقات شرکت کنید: به دنبال مسابقات محلی یا آنلاین بگردید و در آن شرکت کنيد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برنامههای متنوعی برای پرورش استعدادهای نوجوانان برگزار میکند. جشنوارههاي تبيان، خوارزمي و مسابقات آموزش و پرورش نیز به شرطی که باعث شود مدام مهارت هاي خود را بهبود دهيد و در چنگ رقابت اسیر نشوید، مفید است. شرکت در مسابقات فرصتی است تا توانایی های خود را به چالش بگذارید.
۶ تقلید را کنار بگذارید: در لباس پوشیدن و سایر فعالیتهای روزمره تقلید را کنار بگذارید. سبک خودتان را داشته باشید. اتاق یا کنج ِ دنج را به روشی که میخواهید بچینید. خلاقیت خود را بدون ترس از طرد شدن یا تمسخر، در فضای خود اجرا کنید. میتوانید اشتباه کنید، شکست بخورید و حتی انتخابهای نه چندان خوبی داشته باشید. در اینجا مهم این است که در انتخاب های خود از خلاقت ذهنی و قدرت اختیارتان استفاده کنید.
کمبود خواب یکی از عواملی است که خلاقیت را به شدت کاهش میدهد. ما هنگام خستگی نمیتوانیم از همه مغز خود برای یافتن ایدههای جدید استفاده کنیم. کمبود خواب باعث کاهش مهارت یادگیری نیز میشود زیرا نمیتوانیم از همه چیزهایی که آموختهایم، استفاده کنیم در نتیجه عملکرد خوبی نیز نخواهیم داشت.
استرس نیز میتواند مانع شود تا ما به همه راهحلها برای حل مسئله فکر کنیم. برخی از ایدهها خودبهخود به وجود میآیند. زمانی که درگیر یک موضوع هستید، میتوانید با استراحت دادن ذهن خود به بهبود خلاقیت کمک کنید. شاید کمی عجیب به نظر برسد؛ اما بسیاری از ایدهها در زمان رانندگی، خواب، پیادهروی یا تماشای تلویزیون به ذهن میآیند. ذهن خسته هرگز خلاق نیست و استراحت ذهن جزء موارد اصلی در پرورش خلاقیت است.