در سه دهه گذشته در ایران با نظام‌های آموزشی متفاوتی مواجه بوده‌ایم. برخی از قوانین کنکور برای داوطلبین نظام‌های تحصیلی مختلف با همدیگر فرق دارد. برای اینکه داوطلبین با نظام آموزشی تحصیلی خود آشنا شوند، این مقاله را به انواع نظام آموزشی می‌پردازیم. همچنین شرایط ترمیم معدل و کنکور 1403 را برای انواع نظام‌های تحصیلی بیان می کنیم.
با گزینه دو همراه باشید.
انواع نظام‌های تحصیلی ایران
انواع نظام‌های تحصیلی ایران در زیر ذکر شده است:
- 1. نظام تحصیلی شش‌ساله متوسطه از مهر 1336
- 2. نظام تحصیلی چهار‌ساله متوسطه از مهر 1353
- 3. نظام سه‌ساله متوسطه به شیوه (نظام تحصیلی ترمی‌واحدی یا نیمسالی واحدی) از 1370
- 4. نظام پیش‌دانشگاهی به شیوه (نظام تحصیلی ترمی‌واحدی یا نیمسالی واحدی) از 1374
- 5. نظام سه‌ساله متوسطه به شیوه (نظام تحصیلی سالی واحدی) از 1378
- 6. نظام آموزشی شش‌ساله متوسطه از 1388 تا 1389
- 7. نظام پیش‌دانشگاهی به شیوه (نظام تحصیلی سالی واحدی) از 1390
- 8. نظام تحصیلی دوره اول و دوم متوسطه – نظام جدید (نظام آموزشی 3-3-6) از 1392
نظام تحصیلی شش‌ساله متوسطه
دوره شش‌ساله متوسطه از مهر 1336 آغاز شده است. این دوره شامل شش سال ابتدایی و شش سال متوسطه تقسیم شده است. شش سال متوسطه نیز به دو دوره سه‌ساله (سیکل اول، سیکل دوم) تقسیم شده است که پس از اتمام دوره شش‌ساله متوسطه، مدرک دیپلم اخذ می شد.
نظام تحصیلی چهار‌ساله متوسطه
این دوره از مهر سال 1353 به اجرا درآمد. دانش‌آموزان بعد از اتمام دوره 5 ساله ابتدایی و دوره سه‌ساله راهنمایی وارد دوره چهار‌ساله متوسطه می‌شدند، امتحانات نهایی سال آخر آن ها نهایی بوده و پس از آن مدرک دیپلم اخذ می شد. این نظام به نام نظام 5-3-4 یعنی پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و چهار سال متوسطه شناخته می شد.
نظام سه‌ساله متوسطه به شیوه (نظام تحصیلی ترمی‌واحدی یا نیمسالی واحدی)
یکی از نظام‌های قدیم در ایران، نظام نیمسالی واحدی یا ترمی‌واحدی است. این نظام از سال 1370 تا 1380 در ایران اجرا می شد. این نظام شامل دوره پنج ساله ابتدایی، دوره سه‌ساله راهنمایی و دوره سه‌ساله متوسطه بود. نظام ترمی‌واحدی شامل سه ترم تحصیلی مهر، بهمن و خرداد بود. دانش‌آموزان پس از اخذ موفقیت در امتحانات موفق به اخذ دیپلم می‌شدند.
نظام پیش‌دانشگاهی به شیوه (نظام تحصیلی ترمی‌واحدی یا نیمسالی واحدی)
این نظام از سال 1374 به اجرا درآمد. در این نظام قرار بر این شد که دوره پیش‌دانشگاهی از دوره متوسطه جدا شود. به همین دلیل دانش اموزان 5 سال ابتدایی، سه سال راهنمایی، سه سال دبیرستان و یک سال دوره پیش‌دانشگاهی را می گذارنند. دانش‌آموزان در این نظام برای ورود به پیش‌دانشگاهی باید امتحان می داند و در صورت گرفتن نمره قبولی می توانستد وارد این دوره شوند و در کنکور شرکت کنند. اما پس از گذشت چند سال، امتحان ورودی به پیش‌دانشگاهی برداشته شد و داوطلبین در صورت علاقه می توانستند در این دوره نیز شرکت کنند.
به عبارتی این نظام در دبیرستان به صورت دو دوره برگزار می‌شود، دوره اول شامل سه سال تحصیلی بود که دانش‌آموزان بعد از اتمام سه سال موفق به کسب اخذ دیپلم می‌شدند. دوره دوم شامل دوره یک‌ساله به نام دوره پیش‌دانشگاهی بود. دانش‌آموزان پس از موفقیت در امتحانات پیش‌دانشگاهی موفق به اخذ مدرک پیش‌دانشگاهی می‌شدند.
تبدیل دوره متوسطه از ترمی‌واحدی به سالی واحدی در همین سال‌ها رخ داد. البته در دو مقطع ابتدایی و راهنمایی تغییری ایجاد نشد.
نظام سه‌ساله متوسطه به شیوه (نظام تحصیلی سالی واحدی)
در سال 1380 دوره متوسطه ترمی‌واحدی به سالی واحدی تغییر یافت. این دوره شامل پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و سه سال متوسطه است. دانش‌آموزان پس از موفقیت در امتحانات موفق به اخذ مدرک دیپلم می‌شدند.
نظام آموزشی ۶ساله متوسطه
نظام آموزشی در سال 1388 به دو دوره شش‌ساله ابتدایی و راهنمایی (6-6) تغییر شکل داده است. این نظام بیشتر از یک سال دوام نیاورد و دورباه نظام آموزشی به شش سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و سه سال متوسطه تغییر یافت.
نظام پیش‌دانشگاهی به شیوه (نظام تحصیلی سالی واحدی)
این دوره از سال 1390 به اجرا درآمد. این دوره شامل پنج سال ابتدایی، سه سال راهنمایی و سه سال متوسطه است. دانش‌آموزان پس از موفقیت در امتحانات موفق به اخذ مدرک دیپلم می‌شدند. سپس دانش‌آموزان پس از دریافت دیپلم وارد دوره پیش‌دانشگاهی می‌شدند و پس از موفقیت در امتحانات می توانستد مدرک پیش‌دانشگاهی را کسب کنند.
نظام پیش‌دانشگاهی سالی واحدی بین دو نظام تحصیلی ترمی‌واحدی و نظام جدید 3-3-6 است. در این نظام در طول دو ترم باید نمره قبولی کسب شود، در غیر این صورت مجاز به ورود به مقطع بالاتر نیست. تحصیل در نظام سالی واحدی دارای 5 سال تحصیل در مقطع ابتدایی، 3 سال راهنمایی و 3 سال متوسطه و یک سال پیش‌دانشگاهی است.
نظام دوره اول و دوره متوسطه - نظام جدید (نظام آموزشی جدید 3-3-6)
دوره دیپلم نظام جدید از مهر سال 1392 آغاز شد. این دوره شامل 6 سال ابتدایی و یک دوره متوسطه اول (هفتم، هشتم و نهم) و یک دوره متوسطه دوم (دهم، یازدهم و دوازدهم) است. دانش‌آموزان در صورت قبولی در امتحانات نهایی داوزدهم موفق به اخذ مدرک دیپلم نظام جدید می‌شوند.
تغییرات نظام آموزشی در یک نگاه
در جدول زیر می‌توانید تغییرات سیستم نظام آموزشی را در نیم‌قرن گذشته مشاهده کنید.
| تغییرات نظام آموزشی در نیم‌قرن گذشته | |
|---|---|
| زمان تغییرات | شیوه آموزشی |
| قبل از 1346 | شش سال ابتدایی – شش سال متوسطه |
| 1346 به بعد | پنج سال ابتدایی - سه سال راهنمایی – چهار سال متوسطه |
| 1370 | پنج سال ابتدایی – سه سال راهنمایی – سه سال متوسطه – یک سال پیش‌دانشگاهی |
| 1382 | تبدیل دوره متوسطه از ترمی‌واحدی به سالی واحدی |
| 1388 | تغییر نظام آموزشی به دوره شش‌ساله ابتدایی و دبیرستان |
| 1389 | تغییر نظام آموزشی به شش سال ابتدایی - سه سال راهنمایی – سه سال متوسطه |
| 1392 | نظام جدید 3-3-6 (شش سال ابتدایی – دوره اول متوسطه و دوره دوم متوسطه) |
انواع دیپلم
در ایران 4 نوع دیپلم وجود دارد.
- 1. دیپلم نظام قدیم
- 2. دیپلم نظری و پیش‌دانشگاهی
- 3. دیپلم فنی
- 4. دیپلم نظام جدید
دیپلم نظام قدیم
کسانی که قبل از سال 1379 فارغ التحصیل شده اند و پس از طی کردن 4 سال دوره دبیرستان موفق به اخذ مدرک دیپلم شده اند، دارای مدرک دیپلم نظام قدیم هستند.
دیپلم نظری و پیش‌دانشگاهی
دیپلم نظری مدرکی است که پس از طی‌کردن دوره سه‌ساله در رشته‌های ریاضی، تجربی، انسانی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. افرادی که مایل به تحصیل در دانشگاه باشند، باید مدرک پیش‌دانشگاهی خود را نیز دریافت کنند، مدرک پیش‌دانشگاهی برای رشته‌های ریاضی، تجربی، انسانی، هنر و زبان صادر می‌شود.
دیپلم فنی
در پایان سال اول دبیرستان، دانش‌آموزان در هنگام انتخاب رشته اگر رشته‌های نظری را انتخاب نکنند و وارد شاخه‌های فنی شوند، باید وارد هنرستان می‌شدند. دانش‌آموزان پس از دو سال دوره هنرستان موفق به اخذ دیپلم فنی و حرفه‌ای و کاردانش می‌شوند.
دیپلم نظام جدید
افرادی که با نظام تحصیلی 3-3-6 موفق به اخذ مدرک دیپلم می‌شوند، دیپلم آن ها دیپلم نظام جدید نامیده می‌شود.
میزان تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور برای نظام قدیم
میزان تأثیر سوابق تحصیلی برای نظام آموزشی سالی واحدی و ترمی‌واحدی برای گروه‌های آزمایشی اصلی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی در کنکور 1403 برای مدرک دیپلم 37.5 درصد با تأثیر قطعی است. میزان تأثیر سوابق تحصیلی برای پیش‌دانشگاهی نظام سالی واحدی و ترمی‌واحدی برای گروه‌های آزمایشی مذکور به میزان 12.5 درصد قطعی است. در مجموع نمره کل سابقه تحصیلی دیپلم و پیش‌دانشگاهی 50 درصد قطعی است.
سهم نمره کل سوابق تحصیلی نظام قدیم سالی و احدی و ترمی‌واحدی برای گروه‌های آزمایشی هنر و زبان به میزان 26 درصد با تأثیر قطعی است. در این گروه‌های آزمایشی تنها دروس عمومی شامل سوابق تحصیل می‌شود و مابقی به سهم نمره خود کنکور اضافه می‌شود.
ایجاد سابقه تحصیلی برای داوطلبین نظام قدیم
داوطلبین نظام‌های آموزشی قبل از نظام آموزشی کنونی می‌توانند برای ایجاد سابقه تحصیلی اقدام کنند. مشمولین فارغ‌التحصیلان نظام قدیم برای ایجاد سابقه تحصیلی و ترمیم معدل در زیر ارائه شده است:
الف) فارغ‌التحصیلان دوره متوسطه شاخه نظری نظام‌های آموزشی قبل از سال 1384 یعنی:
- 1. دوره شش‌ساله متوسطه
- 2. دوره چهار‌ساله متوسطه
- 3. دوره متوسطه سه‌ساله نیمسالی واحدی/ سالی واحدی
- 4. دوره پیش‌دانشگاهی نیمسالی واحدی / سالی واحدی
- 5. دوره دوم متوسطه نظام 3-3-3-3
ب) فارغ‌التحصیلان دوره پیش‌دانشگاهی قبل از سال 91
ج) فارغ‌التحصیلان نظام‌های آموزشی شاخه‌های کاردانش و فنی حرفه‌ای
ترمیم معدل برای داوطلبین نظام قدیم
داوطلبین نظام قدیم که تمایل به ترمیم معدل برای شرکت در کنکور 1403 را دارند، باید مشمول این قانون شوند. در زیر افراد مشمول برای ترمیم معدل کنکور 1403 ارائه شده است.
الف) افراد مشمول در پاراگراف بالا
ب) فارغ‌التحصیلان دوره متوسطه شاخه نظری شیوه سالی واحدی و نیمسالی واحدی دارای مدرک پیش‌دانشگاهی از سال 1384 به بعد
مدارک موردنیاز برای ایجاد سابقه تحصیلی یا ترمیم معدل برای فارغ‌التحصیلان تمام نظام‌های آموزشی
مدارک موردنیاز برای ایجاد سابقه تحصیلی یا ترمیم معدل برای فارغ‌التحصیلان تمام نظام‌های آموزشی در زیر ارائه شده است:
- 1. تکمیل نمونه برگ انتخاب درس (شماره 2،4،6،8)
- 2. تصویر کارنامه فارغ التحصیلی یا گواهی موقت قبولی پایان تحصیلات دوره که با اصل آن مطابقت داده شده است.
- 3. تصویر صفحه اول شناسنامه عکس دار و کارت ملی به همراه اصل آن
- 4. دو قطعه عکس
- 5. ثبت درخواست تاییده تحصیلی در سامانه emt.medu.ir
- 6. رسید واریز هزینه به شماره حساب مجاز دولتی
- 7. ارائه مدرک سطح یک حوزوی و معرفی نامه کتبی از مراجع ذی ربط برای طلاب حوزه های علمیه
تمامی فارغ‌التحصیلان نظام قدیم باید سوابق تحصیلی در رشته تحصیلی انتخابی در کنکور را داشته باشند، درصورتی‌که این داوطلبین دارای سابقه تحصیلی ناقص باشند یا کلاً سابقه تحصیلی در رشته موردنظر نداشته باشند، باید برای ایجاد سابقه اقدام کنند.
منابع درسی کنکور 1403 برای داوطلبین نظام قدیم
از سال 1400 سوالات کنکور دیگر براساس نظام قدیم طراحی نمی شود و تمامی داوطلبین اعم از نظام جدید و قدیم بایستی به سوالات مشابه پاسخ دهند. سوالات کنکور 1403 براساس کتب نظام جدید 3-3-6 برگزار می‌شود، داوطلبین نظام‌های سالی واحدی و ترمی‌واحدی بایستی تمامی کتب مرجع این نظام را تهیه کنند و براساس آن ها خود را برای کنکور آماده نمایند.
پرسش و پاسخ
میزان تأثیر سوابق تحصیلی پیش‌دانشگاهی برای داوطلبین با مدرک نظام قدیم مانند نظام سالی واحدی یا ترمی‌واحدی به میزان 12.5 درصد با تأثیر قطعی است.
میزان تأثیر سوابق تحصیلی پیش‌دانشگاهی برای داوطلبین با مدرک نظام قدیم مانند نظام سالی واحدی یا ترمی‌واحدی به میزان 37.5 درصد با تأثیر قطعی است.
همه داوطلبین اعم از دانش‌آموزان، فارغ‌التحصیلان شاخه‌های نظری، فنی حرفه‌ای و کاردانش تمامی نظام‌های آموزش‌وپرورش و همچنین طلاب حوزه علمیه باید دارای سوابق تحصیلی باشند، در غیر این صورت باید از طریق امتحانات نهایی تعیین شده توسط آموزش‌وپرورش برای ایجاد سوابق تحصیلی اقدام کنند.
سؤالات کنکور 1403 براساس نظام جدید آموزشی 3-3-6 است. داوطلبین برای شرکت در کنکور 1403 نیازمند تهیه کتب درسی نظام جدید هستند تا بتوانند به سوالات ازمون پاسخ دهند.
ضرایب سوابق تحصیلی نظام آموزشی جدید و قدیم در کنکور 1403 با همدیگر متفاوت است. داوطلبین هر نظام باید براساس ضرایب تعیین شده اقدام به محاسبه نمره کل سوابق تحصیلی نمایند.
