رشته فنی و حرفهای شامل دروس عملی و تئوری است که شامل چهار شاخه هنر، مدیریت و خدمات، صنعت و کشاورزی می شود.. در رشته کار و دانش، تمامی دروس به صورت عملی برگزار می‌شود و از سه زیر شاخه اصلی (صنعت، هنر، خدمات و کشاورزی) تشکیل شده است. در این نوشتار قرار است اطلاعاتی در مورد اینکه کدام شاخه بهتر است، اطلاعاتی توضیح دهیم.
با گزینه دو همراه باشید.
انتخاب رشته فنی و حرفهای در پایه نهم
از اصلی‌ترین چالش‌هایی که دانش‌آموزان سال نهم با آن مواجه می‌شوند، انتخاب رشته تحصیلی است. برخی از دانش‌آموزان از همان ابتدا رشته‌های نظری را انتخاب می‌کنند؛ ولی برخی دیگر از دانش‌آموزان به سراغ کارهای فنی حرفهای یا کار و دانش می‌روند. اما انتخاب چیست؟ فنی حرفهای یا کار و دانش؟
اساس کار فنی و حرفهای تدریس عملی بوده و به همین جهت اکثر واحدها در کارگاه‌ها برگزار می‌شوند. واحدهای عملی در هنرستان‌های فنی و حرفهای به صورت تئوری نیز برگزار می‌شود که این واحدها بیشتر محاسباتی هستند.
- 1. شاخه هنر فنی و حرفهای بیشترین متقاضی را در بین چهار شاخه اصلی دارد. زیرشاخه‌های هنر، شامل گرافیک، نقاشی، نوازندگی ساز ایرانی/ جهانی، سینما، نمایش، معماری داخلی و…. است.
- 2. شاخه مدیریت و خدمات شامل ناوبری، حمل‌ونقل عمومی، حسابداری، تربیت کودک و تربیت‌بدنی است. رشته‌های کودک یاری، طراحی و دوخت در هنرستان‌های دخترانه ارائه می‌شود.
- 3. شاخه صنعت به 5 زیرگروه تقسیم می‌شود که شامل: گروه معماری ساختمان، گروه مکانیک (مکانیک خودرو، صنایع فلزی، ماشین‌ابزار، صنایع چوب و مبلمان، ابزار، مکاترونیک، تأسیسات مکانیکی، ابزار)، گروه مواد و فراوری (نساجی، صنایع شیمایی، معدن، سرامیک، متالوژی)، گروه برق و رایانه (الکترونیک، شبکه و نرم‌افزار مخابرات دریایی، الکتروتکنیک)، گروه تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات دریایی (مکانیک موتورهای دریایی) است.
- 4. شاخه کشاورزی شامل زیرشاخه‌های امور زراعی، امور باغی، ماشین‌های کشاورزی، امور دامی و صنایع غذایی است.
شرایط لازم برای ورود به هنرستان‌های فنی و حرفهای
برای ورود به هنرستان‌های فنی و حرفهای باید شرایط زیر را دارا باشید:
- 1. نمره درس ریاضی اول متوسطه باید بدون تبصره باشد. حداقل نمره 10 را در درس ریاضی کسب کرده باشید.
- 2. مجموع تمام نمرات درس‌های مرتبط با رشته‌ای که قصد انتخاب رشته آن را دارید، نباید از 120 کمتر باشد و معدل نیز نباید از 12 پایین‌تر باشد.
معرفی شاخه کار و دانش در پایه نهم
شاخه کار و دانش از سه زیر شاخه اصلی (صنعت، هنر، خدمات و کشاورزی) تشکیل شده است. هر کدام از این شاخه‌ها از زیرشاخه‌هایی تشکیل شده‌اند. به صورت کلی شاخه کار و دانش از 150 زیر شاخه تشکیل شده است. تمامی واحدهای درسی این رشته به صورت عملی برگزار می‌شود و دروس تئوری ندارد. افرادی که به دنبال کلاس‌های عملی هستند و علاقه‌ای به دروس تئوری ندارند، می‌توانند رشته کار و دانش را انتخاب کنند.
در ادامه می‌توانید شاخه‌های کار و دانش را مشاهده کنید:
- 1. گروه هنر شامل زیرشاخه‌های عکاسی، معماری داخلی، کاغذسازی، هنر فرش، طراحی و نقاشی فرش، منبت‌کاری و… است.
- 2. گروه صنعت شامل زیرشاخه‌های برق صنعتی، برق ساختمان، کارهای عمومی ساختمان، تراشکاری، ریخته‌گری، تعمیر موتور خودرو، کابینت‌سازی چوبی، طراحی و توسعه صفحات وب، برنامه‌نویسی بازی‌های رایانه‌ای و… است.
- 3. گروه کشاورزی و خدمات شامل زیرشاخه‌های امور اداری، تعمیر ماشین‌های ثابت کشاورزی، پرورش و نگهداری اسب، راهنمای گردشگری، کشت و کار مکانیزه، زراعت بلاغت و حبوبات است.
برای تحصیل در رشته کار و دانش نیازی به ادامه تحصیل در دبیرستان نیست. دانش‌آموزان می‌توانند به‌راحتی برای دریافت دیپلم کار و دانش به جای مراجعه به مدرسه به آموزشگاه‌های فنی حرفهای که از سازمان فنی حرفهای مجوز دارند، مراجعه کنید و برای دیپلم کار و دانش اقدام کنند. برخی از رشته‌های کار و دانش نسبت به سایر رشته‌های آن بازار کار خوبی دارند. برای مثال رشته‌هایی مانند پرورش زنبورعسل، کابینت‌سازی چوبی، بافت گلیم، خیاطی، طراحی طلا و جواهر بازار کار بسیار خوبی دارند.
شرایط لازم برای ورود به رشته کار و دانش برای دانش‌آموزان پایه نهم
شرایط لازم برای ورود به رشته کار و دانش برای دانش‌آموزان پایه نهم به‌قرار زیر است:
- 1. دروس ریاضی، نانوفناوری در دوران متوسطه اول بدون محاسبه ضریب نباید از 36 کمتر باشد.
- 2. نمرات دروس ریاضی و نانوفناوری در سه سال متوسط اول با ضریب 2 و نمره کار و فناوری در سه سال دوره متوسطه اول با ضریب 3 محاسبه می‌شوند.
- 3. بعد از درنظرگرفتن ضرایب، مجموع نمرات درس مرتبط (ریاضی و کار و فناوری) باید حداقل 180 باشد.
شباهتهای رشته فنی و حرفهای و کار و دانش
اگر هنوز هم برای انتخاب رشته فنی و حرفهای و کار و دانش تردید دارید و نمی‌دانید که کدام یک را باید انتخاب کنید، می‌توانید با بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌ها به نتیجه خوبی دست پیدا کنید.
شباهتهای رشته فنی و حرفهای و کار و دانش در زیر ارائه شده است:
- هدف رشته فنی حرفهای و کاردانش، تربیت و آموزش نیروی کار برای واردشدن به بازار کار است. تمرکز هر دو رشته مباحث فنی و عملی است.
- دیپلم هر دو رشته فنی و حرفهای و کار و دانش اجازه ادامه تحصیل را فراهم می‌کند.
تفاوت‌های رشته فنی و حرفهای و کار و دانش در زیر ارائه شده است:
- 1. سیستم فنی و حرفهای مستقل و توسط آموزش‌وپرورش هدایت می‌شود. سیستم کار و دانش توسط آموزش‌وپرورش در کنار وزارت کار و امور اجتماعی هدایت می‌شود.
- 2. شرایطی که فنی حرفهای برای ورود نسبت به کار و دانش سخت‌گیرتر است. تعداد دروس تئوری فنی و حرفهای از کار و دانش بیشتر است. تحصیل‌کردن در فنی حرفهای نسبت به کار و دانش سخت‌تر است.
- 3. تعداد ساعاتی که محصلین فنی حرفهای باید در مدرسه حضور داشته باشند، از محصلین کاردانش بیشتر است.
- فارغ‌التحصیلان کار و دانش بیشتر هستند؛ زیرا بعد از دریافت دیپلم قادر به اخذ شغل هستند. فارغ‌التحصیلان فنی و حرفهای بعد از کاردانی به‌عنوان تکنسین قادر به ورود بازار کار هستند.
- 4. تعداد رشته‌هایی که کار و دانش ارائه می‌دهد، از رشته‌های فنی و حرفهای بیشتر است. رشته فنی و حرفهای به دروس تئوری محاسباتی نیز تمرکز دارد، اما در کار و دانش، تمامی واحدها به صورت عملی است.
تفاوت‌های فنی و حرفهای و کار و دانش در یک نگاه
تفاوت‌های فنی و حرفهای و کار و دانش در جدول زیر ارائه شده است.
| شباهت‌ها و تفاوت‌های فنی و حرفهای و کار و دانش | |
|---|---|
| شباهت‌ها | تفاوت‌ها |
| هدف هر دو شاخه، تربیت تکنسین فنی موردنیاز برای صنعت و بازار کار است. | شرایط ورود به شاخه کاردانش راحت‌تر از فنی حرفهای است. |
| محوریت آموزش در هر دو شاخه عملی به صورت کارگاهی است. | سطح دروس فنی حرفهای دشوارتر از کار و دانش است. |
| هنرجویان هر دو شاخه، برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر کاردانی، کارشناسی و... محدودیتی ندارند. | ساعت کلاس‌های عملی و کارگاهی هنرجویان کار و دانش بیشتر از فنی حرفهای است. |
| - | تعداد و تنوع رشته‌های کاردانش بیشتر است. |
| - | تعداد دروس تئوری که دانش‌آموزان فنی حرفهای باید پاس کنند، بیشتر است. |
مزایا و معایب شاخه فنی و حرفهای چیست؟
مزایا و معایب شاخه فنی و حرفهای در زیر ارائه شده است:
- 1. هنرجویان هنرستان فنی و حرفهای؛ در طول مدت‌زمان تحصیل مهارتهای فنی زیادی می‌آموزند.
- 2. سطح دروس رشته‌های فنی حرفهای به‌خصوص تئوری نسبت به شاخه نظری راحت‌تر است.
- 3. هر کتاب تخصصی رشته فنی و حرفهای شامل 5 پودمان است. امتحان در پایان هر پودمان برگزار می‌شود. نمره قبولی برای دروس تخصصی و کارگاهی، 12 است.
- 4. آموزش هنرجویان فنی و حرفهای بین 40 تا 48 ساعت در هفته است. کلاس‌های درس معمولاً تا ساعت 2 بعدازظهر دایر است.
- 5. در هنرستان فنی حرفهای، هنرجویان ملزم به گذراندن دروس تئوری و عملی است. دروس کارگاهی باید در کارگاه به صورت عملی تدریس شوند، تعداد دروس عملی در هنرستان بیشتر از دروس تئوری است. تدریس دروس کارگاهی و تئوری، درس‌خواندن را جذاب می‌کند.
- 6. دوره‌های فنی و حرفهای توسط آموزش‌وپرورش به صورت مستقل اجرا می‌شوند و هنرجویان بعد از اتمام دوره تحصیل، دیپلم فنی و حرفهای را دریافت می‌کنند.
- 7. در جامعه این گونه برداشت می‌شود که محیط هنرستان برای دانش‌آموزانی است که از درس و کتاب فراری بوده و هنرجویان مقررات را کمتر رعایت می‌کنند، اما در سال‌های اخیر هنرجویان کوشا و مستعد این ادعاها را رد کرده‌اند.
- 8. در برخی از هنرستان‌ها، به‌خصوص هنرستان‌های مناطق محروم عدم تجهیز کارگاه و کمبود امکانات مشهود است که تأثیر منفی در یادگیری دروس کارگاهی دارد.
- 9. برخی از رشته‌های فنی و حرفهای مانند گرافیک، نقشه‌کشی ساختمان و… امکان استخدام در نیروی نظامی و انتظامی را ندارند.
- 10. تحصیل در رشته فنی و حرفهای امکان ادامه تحصیل در دانشگاه‌های درجه یک کشور مانند دانشگاه تهران، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر و…. را نخواهند داشت.
شرایط ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر برای هنرجویان فنی و حرفهای
پس از اخذ دیپلم فنی و حرفهای، میتوان در کنکور کاردانی شرکت کرد. هر فارغ‌التحصیل، در رشته متناسب با دیپلم خود می‌تواند در کنکور کاردانی ثبت‌نام کند. دانش‌آموختگان فنی حرفهای برای ادامه تحصیل می‌توانند در آموزشکده‌های فنی و حرفهای در دو نوبت روزانه و شبانه، دانشگاه‌های علمی کاربردی، مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی، دوره‌های فراگیر پیام‌نور و دانشگاه آزاد ثبت‌نام کنند.
دانش‌آموختگان فنی حرفهای برای ادامه تحصیل می‌توانند در رشته‌های پرطرفدار مانند کامپیوتر، الکترونیک، حسابداری، مکانیک خودرو، تربیت‌بدنی شرکت کنند. ادامه تحصیل در سایر رشته‌های فنی به صورت بدون آزمون امکان‌پذیر است.
مزایا و معایب رشته کار و دانش چیست؟
مزایا و معایب رشته کار و دانش در ادامه ذکر شده است.
- 1. هدف شاخه کار و دانش، تربیت نیروی کار خبره برای ورود به بازار کار است. آموزش در برخی از رشته‌های کاردانش فرد را به سمت کارآفرینی سوق می‌دهد.
- 2. دوره‌های کار و دانش تحت نظارت و مدیریت وزارت آموزش‌وپرورش و وزارت کار و امور اجتماعی است.
- 3. در هنرستان، زمان عمده هنرجویان صرف یادگیری عملی می‌شود. از مزیت‌های آموزش‌های عملی، یادگیری بهتر مهارت است.
- 4. هنرجویان ملزم به ادامه تحصیل در هنرستان کار و دانش نیستند، برای اخذ دیپلم می‌توانند به آموزشگاه‌های فنی و حرفهای که مجوز فعالیت از سازمان فنی و حرفهای دارند، مراجعه کنند.
- 5. برخی از دروس کار و دانش دارای کتاب تألیفی مخصوصی نیست. هنرآموز از روی استانداردهای مشخص شده دروس را آموزش می‌بینند.
شرایط ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر برای هنرجویان کار و دانش
فارغ‌التحصیلانی که قصد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر دارند، باید در کنکور کاردانی فنی و حرفهای شرکت کنند. مطالعه دروس فنی و حرفهای برای دانش‌آموختگان کار و دانش دشوار است. اما قبولی نهایی با افراد توانمند و هدف‌مند است. فارغ‌التحصیلان شاخه کار و دانش همانند فارغ‌التحصیلان فنی حرفهای، امکان شرکت در کنکور سراسری را خواهند داشت.
مهم‌ترین معیارها برای انتخاب رشته تحصیلی
مهم‌ترین معیارها برای انتخاب رشته تحصیلی در ادامه ارائه شده است:
- علاقه
علاقه یکی از مهم‌ترین معیارها برای انتخاب رشته تحصیلی است. اگر به گروه خاصی در هر یک از رشته‌های فنی و حرفهای یا کار و دانش علاقه دارید می‌توانید به دنبال علاقه خود بروید.
- استعداد
معیار مهم دیگر برای انتخاب رشته تحصیلی، استعداد است. شناخت دقیق استعدادها سبب شده تا زمان را به صورت بهینه روی موقعیت‌های جدید صرف کنید.
- نیاز بازار کار
معیار بسیار مهم دیگر برای انتخاب رشته تحصیلی، نیاز بازار کار است. تحصیل در رشته اشباع شده یا بدون تقاضا سبب سختی کار می‌شود.
- نیاز به تهیه یا داشتن لوازم و امکانات
تحصیل در برخی از رشته‌های فنی و حرفهای و کار و دانش نیاز به تهیه یا داشتن لوازم و امکانات خاصی است. برای مثال ضروریات تحصیل در رشته شبکه و نرم‌افزار رایانه، نیازمند داشتن سیستم کامپیوتری است.
| امتیازات لازم برای ورود به رشته مورد نظر | |
|---|---|
| 1 | علایق دانشآموز: ۱۰ درصد |
| 2 | نظر والدین: ۵ درصد |
| 3 | نظر معلمان تمام دروس: ۱۰ درصد |
| 4 | نتیجه آزمون‌های مشاوره‌ای: ۳۵ درصد |
| 5 | عملکرد درسی دانشآموز: ۳۵ درصد |
| 6 | نظر مشاور تحصیلی: ۱۰ درصد |
جدول انتخاب رشته نهم براساس تیپ شخصیتی
جدول زیر با استفاده از نظریه هالند ارائه شده است، در این جدول براساس نوع تیپ شخصیتی که فرد دارد، رشته تحصیلی مناسب برای وی پیشنهاد می‌شود. از این جدول برای انتخاب رشته استفاده می‌شود.
| جدول انتخاب رشته نهم براساس تیپ شخصیتی | |
|---|---|
| تیپ شخصیتی | هدایت تحصیلی |
| واقع‌گرا | فنی و حرفهای، کشاورزی، صنعتی، تربیت‌بدنی رشته تحصیلی و شغلی که در ارتباط با اشیا و ابزار باشد و جنبه فنی داشته باشد. |
| جستجوگر | علوم ریاضی و علوم‌تجربی رشته‌های تحصیلی و مشاغلی که با داده کار می‌کنند و مستلزم تحقیق و پژوهش مداوم هستند. |
| هنری | رشته‌های هنری، طراحی گرافیک، زبان، برخی رشته‌های علوم‌انسانی، تجربی و ریاضی رشته تحصیلی و مشاغلی که در ارتباط با داده‌ها و اشیا بوده و خلاقیت و ابتکار در آن‌ها اهمیت داشته باشند. |
| اجتماعی | رشته‌های علوم اجتماعی، علوم تربیتی، الهیات، علوم قضایی و حقوق، روان‌شناسی، مشاوره هر نوع رشته تحصیلی و شغلی که در ارتباط با مردم باشد و در ارتباط با آموزش، تدریس و رفاه اجتماعی هستند. |
| متهور | رشته‌های علوم‌تجربی، بازرگانی، مدیریت، علوم قضایی، حقوق، علوم سیاسی رشته‌ها و مشاغلی که با مردم سروکار دارند و در حوزه سازماندهی، مدیریت و فروشندگی هستند. |
| قراردادی | رشته‌های امور اداری و دفتری، حسابداری، بازرس مالی، بانکداری رشته‌ها و شغل‌هایی که با جزئیات و کار با داده‌ها ارتباط دارند. |
پرسش و پاسخ
رشته‌هایی که در گروه رشته‌های شاخه نظری قرار دارند، شامل رشته‌های ریاضی، تجربی، انسانی و معارف اسلامی هستند.
دانش‌آموزان برای تحصیل در رشته ریاضی، می‌توانند در رشته‌های مرتبط با مهندسی تحصیل کنند؛ جدول مشاغل مرتبط با رشته ریاضی در متن مقاله فوق آورده شده است. رشته‌هایی مانند مهندسی، علوم پایه ریاضی و… از مشاغل ریاضی است.
ادامه تحصیل در شاخه فنی و حرفهای و کار و دانش به علاقه و استعداد دانشآموز بستگی دارد.
تحصیل در رشته فنی و حرفهای و رشته کاردانش تا حد زیادی شبیه است و عمده تفاوت‌های این دو شاخه به دروس ارائه‌شده بازمی‌گردد.
بسته به هر زیر گروه، دانش‌آموزان می‌توانند رشته تخصصی دانشگاه خود را در حوزه شغل موردعلاقه خود انتخاب کنند.
