در این ویدئو درس سوم عربی دهم رشته علوم تجربی و ریاضی فیزیک و بخش فعل های ثلاثی مجرد و ثلاثی مزید بررسی می شود.
فعل ثلاثی مجرد
فعل هایی که صیغه سوم شخص مفرد مذکر غایب آنها از سه حرف تشکیل شده باشد را فعل ثلاثی مجرد می گویند.
مثال فعل ثلاثی مجرد
یخرجون : سه حرف اصلی آن می شود “خرج”. پس ثلاثی مجرد است.
تکتبین : سه حرف اصلی آن می شود “کتب”. پس ثلاثی مجرد است.
فعل ثلاثی مزید
فعل هایی که صیغه سوم شخص مفرد مذکر غایب آنها علاوه بر سه حرف اصلی، حرف یا حروف زاید دیگری نیز دارد را فعل ثلاثی مزید می گویند.
مثال فعل ثلاثی مزید
یحتفلون : سه حرف اصلی آن می شود “احتفل”. پس ثلاثی مزید است.
تتخرجان : سه حرف اصلی آن می شود “تخرج”. پس ثلاثی مزید است.
نکته : ملاک در تشخیص حرف اصلی از زاید، همیشه اولین صیغه فعل ماضی است.
اگر صیغه سوم شخص یک فعل دارای سه حرف اصلی باشد به آن فعل ثلاثی مجرد می گویند اما اگر صیغه سوم شخص فعل به جز سه حرف اصلی، حروف زائد دیگری داشته باشد به آن فعل ثلاثی مزید می گویند.
4 باب اصلی افعال ثلاثی مزید
در درس سوم کتاب عربی سال دهم رشته های علوم تجربی و ریاضی فیزیک با چهار باب اصلی افعال ثلاثی مزید آشنا خواهید شد. این چهار باب عبارتند از ” استفعال، افتعال، انفعال، و تفعّل “. مثال هایی از این 4 باب را نیز در ادامه مشاهده خواهید کرد.
| معرفی 4 باب إستفعال، إفتعال، إنفعال و تفعّل | ||||
| ماضی | مضارع | امر | مصدر | حروف زائد |
| إستَفعَل | یَستَفعِلُ | إستَفعِلُ | إستِفعال | همزه - س - ت |
| إستَرجَعَ | یستَرجِعُ | إستَرجِعُ | إستِرجاع | |
| إفتَعَلَ | یَفتَعِلُ | إفتَعِلُ | إفتِعال | همزه - ت |
| إشتَغَلَ | یَشتَغِلُ | إشتَغِلُ | إشتِغال | |
| إنفَعَلَ | یَنفَعِلُ | إنفَعِلُ | إنفِعال | همزه - ن |
| إنکَسَرَ | یَنکَسِرُ | إنکَسِرُ | إنکِسار | |
| تَفَعَّلَ | یَتَفَعَّلُ | تَفَعَّلَ | تَفَعُّل | ت - تکرار حرف ع |
| تَشَهَّدَ | یَتَشَهَدُ | تَشَهَّدَ | تَشَهُّد | |
تفاوت باب إنفعال و إفتعال
دو باب انفعال و افتعال به یکدیگر شباهت زیادی دارند. در صورتی که سومین حرف از فعلی “ت” باشد آن باب افتعال است نه انفعال. مثلا کلمه انتشر که ریشه آن نشر است صیغه امر باب افتعال محسوب می شود و حروف زاید آن “ا” و “ت” می باشد.
گاهی اوقات “س” حرف اصلی فعل است. باید توجه کنید که در این صورت آن را به صورت اشتباه به باب استفعال مربوط نکنیم.
برای مشاهده مثال ها و تست های کنکور فعل ثلاثی مزید و ثلاثی مجرد و باب های آن می توانید ویدئوی آموزشی این جلسه را مشاهده نمایید.
سوالات متداول
منظور از فعل ثلاثی مجرد، فعلی است که صیغه سوم شخص مذکر غایب آن از سه حرف تشکیل شده باشد.
افعالی که صیغه سوم شخص مفرد مذکر غایب آنها بیش از سه حرف اصلی دارد.
اگر سومین حرف فعلی “ت” باشد، باب آن افتعال می باشد.
