در این ویدئوی آموزشی افعال ناقصه را به طور کامل به شما آموزش خواهیم داد و مثال‌ها و تست‌های این مبحث را با هم مرور خواهیم کرد.
نواسخ
نواسخ عبارتند از مجموعهای از کلمات که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند و مبتدا را اسم خود و خبر را خبر خود قرار میدهد و در اعرابشان تغییراتی ایجاد میکنند و عبارتند از:
الف) افعال ناقصه
ب) حروف مشبهة بالفعل
ج) لا نفی جنس
نواسخ در زبان عربی عبارتند از: 1- افعال ناقصه 2- حروف مشبهه بالفعل 3- لا نفی جنس.
افعال ناقصه
افعال ناقصه در جمله به گونه‌ای ظاهر می‌شوند که اسمشان مرفوع و خبرشان منصوب است. برخی از مهم‌ترین افعال ناقصه و ترجمه آنها در ادامه بیان شده است:
کان: بود
صار: شد
لیس: نیست
أصبح: گردید، شد
مادامَ: تا وقتیکه
مثالی از کاربرد افعال ناقصه در جمله مشاهده نمایید:
کانَ الطلّابُ في الدّرسِ ُمجتَهدینَ
الطلّابُ اسم کان و مرفوع است. ُمجتَهدینَ نیز به عنوان خبر کان منصوب می‌باشد.
نکتۀ 1: اسم افعال ناقصه را مانند فاعل در افعال معلوم و نائب فاعل در افعال مجهول به صورتهای ضمیر بارز، ضمیر مستتر و اسم ظاهر (بعد از فعل) میآوریم.
نکتۀ 2: خبر افعال ناقصه مانند خبر مبتدا به صورتهای مفرد، جمله و شبهجمله میآید.
نکتۀ 3: قبلاً دانستیم که یکی از حالتهای مقدم شدن خبر بر مبتدا عبارت است از:
جار و مجرور یا ظرف | + | اسم نکره یا مضاف | = جملۀ اسمیه = | للفرار | مجالٌ |
خبر مقدم |
| مبتدای مؤخر
|
| خبر مقدم محلاً مرفوع | مبتدای مؤخر مرفوع |
پس اگر بر سر فرمول بالا یکی از افعال ناقصه قرار بگیرد، جار و مجرور یا ظرف را خبر مقدم و اسم نکره یا مضاف را اسم مؤخر افعال ناقصه مینامیم.
مهم‌ترین افعال ناقصه عبارتند از: 1- کان 2- صار 3- لیس 4- اصبح 5- مادام.
ترجمه افعال ناقصه
از ترکیب «کان» با «لام» حرف جرّ، مفهومی معادل «داشتن» در فارسی ایجاد میگردد.
کان + لـِ + اسم مجرور + اسم مرفوع = مالکیت در زمان گذشته
مثال: کانَت لِمکتَبةِ مَدرستِنا کُتُبٌ قَیمةٌ!
مضارع فعل «کان»، «یکونُ» می‌باشد و امر آن «کُن» می‌باشد.
مثال: المؤمنُ یکونُ متواضعاً عند مواجهة النّاس!
کُن عاليَ الهمّة في حیاتکَ!
اگر «کان» به دو باب تفعیل و تفعّل برده شود، دیگر از افعال ناقصه نیست.
|
کان |
تفعیل |
کَوَّنَ، یُکَوِّنُ، تکوین «تشکیل دادن» |
کان: تَکَوَّنَ، یَتَکَوَّنُ، تَکَوُّن «تشکیل شدن»
مثال:
|
لَیسَ |
للفرار |
مجالٌ |
|
از افعال ناقصه |
جار و مجرور خبر مقدم محلاً منصوب |
اسم مؤخّر لیسَ مرفوع |
نکته (ترجمه): اگر خبر «کان» مضارع باشد، معادل «ماضی استمراری» و اگر ماضی باشد، معادل «ماضی بعید» در فارسی ترجمه میشود.
مثال: کانَ هذا الطالِبُ یَجتهِدُ في أعمالِهِ الیومیة!: این دانشآموز در کارهای روزانۀ خود تلاش میکرد!
هؤلاء الأصدقاءُ کانُوا قَد تَقَدَّمُوا في دروسهِم!: این دوستان در درسهای خویش پیشرفت کرده بودند!
نکته: اگر خبر فعلیه بهصورت پیدرپی با «واو» عطف بیاید، «کان» فقط یک بار میآید.
مثال
|
کانَ |
التّلامیذُ |
یَدْرُسونَ |
و |
یَجتَهِدونَ |
(دانشآموزان درس میخواندند و تلاش میکردند!) |
|
|
|
خبر افعال ناقصه محلاً منصوب |
|
معطوف و محلاً منصوب |
|
اگر کان به باب تفعیل و تفعّل برده شود دیگر جز افعال ناقصه نیست.
تست کنکور افعال ناقصه
در ابتدا تست هایی با موضوع شناخت افعال ناقصه را بررسی می کنیم.
تست اول) کدام یک از افعال ناقصه معنی صار می دهد؟
- کانَ الطّالِب إکتَسَبَ درجاتٍ عالیهً!
- هؤلاء النّاس أصبَحوا فرحینَ بعد فورَ مُنتخبنا الوطنّی!
- لَیسَت لِبَعض الشُعراء مُلَمَّعاتٌ جمیلهٌ! بعضی از شعرا ملمَّعات زیبایی ندارند! (در این گزینه «لیسَت» مالکیت را منفی کرده است).
- کُن عالماً فی معرفهِ الحَق و لا تَکُن بَخیلاً!
پاسخ: گزینه 2 صحیح است. «صارَ» مانند «أصبَحَ» معنای «شد» دارد. در گزینه 1 معنای جمله ” دانش آموز به دست آورده بود نمرات عالی را” می شود و فعل ناقصه کان وجود دارد که معنای آن متفاوت از صار می باشد. گزینه 2 پاسخ صحیح می باشد، زیرا «أصبَحوا» مانند «صارَ» معنای «شد» را می دهد معنای عبارت نیز می شود “این مردم شاد شدند بعد از پیروزی تیم ملی ما!” . گزینه 3 معنای جمله می شود: “بعضی از شعرا ملمَّعات زیبایی ندارند!” (در این گزینه «لیسَت» مالکیت را منفی کرده است) و معنای صار وجود ندارد. در گزینه 4 هم معنای جمله می شود: آگاه باش در شناخت حق و بخیل نباش! («کُن» معنای «باش» را می دهد) که متفاوت از صار است.
حال به بررسی نمونه تست دیگری در خصوص این موضوع می پردازیم.
تست دوم) عبارت خطا در ترجمه مفردات را مشخص کنید:
- ما قُلنا کلماتٍ لِأنَّنا کُنّا لا نَعرِف معانیها!: نگفتیم – نمی دانستیم
- الإکتشافات الأخیره کانَت تُثبتُ هذه الظاهره!: ثابت می کرد – پدیده
- خَلَقَ اللهُ الإنسان و عَلَّمَهُ البَیان!: آفریده شد – یاد داد
- تَحتَوی هذه الفواکه فیتامینات کثیره تُفیدُ القَلب!: میوه ها – سود می رساند
پاسخ: گزینه 3 صحیح است. ترجمه صحیح گزینه 1 می شود “کلماتی را نگفتیم، چون که ما معانی آن ها را نمی دانستیم” این ترجمه صحیح است. گزینه 2 این گونه ترجمه می شود (اکتشافات جدید ثابت می کرد این پدیده را). در این جمله «کانت تُثبِتُ» را آورده است. (ظاهره) به معنای «پدیده» و جمع آن (ظواهر) ترجمه گزینه 2 نیز صحیح است. . در گزینه سوم «خَلَقَ» به معنای «خلق کرد، آفرید» می باشد. در حالی که در تست مجهول معنا کرده، پس ترجمه این جمله اشتباه می باشد. گزینه چهارم نیز این گونه معنا می شود: این میوه ها ویتامین های زیادی را شامل می شود که به قلب سود می رساند). (فواکه) جمع است و مفرد آن (فاکهه) می شود.
در تست بعدی به ترجمه افعال ناقصه با فعل کمکی «کانَ» می پردازیم.
تست سوم) عبارت صحیح در ترجمه عبارت را مشخص کنید:
« کُنتُ تَعَوَّدتُ أن أتلوَ آیاتِ من القرآنِ قبل أن أنام!»
- عادت من این بود که آیاتی از قرآن را قبل از خواب تلاوت کنم!
- عادت می کردم که آیه هایی از قرآن را قبل از اینکه بخوابم تلاوت کنم!
- عادت کرده بودم که آیاتی از قرآن را قبل از اینکه بخوابم تلاوت کنم!
- قبل از اینکه بخوابم عادت داشتم که آیات قرآنی را تلاوت کنم!
پاسخ: گزینه 3 صحیح است. «تَعَوَّدتُ» فعل ماضی می باشد، کانَ + فعل ماضی می شود: «عادت کرده بودم». تنها گزینه ای که فعل کنت تعودت را صحیح ترجمه کرده است گزینه 3 می باشد.
در تست بعدی ترجمه «کانَ» در اشکال مختلف را بررسی می کنیم:
تست چهارم) خطا در ترجمه را مشخص کنید:
- کانَ لَهُ کتبٌ مفیده یستفید عنها!: کتاب های مفیدی داشت که از آن ها استفاده می کرد!
- کُنتُ تَعَلَّمتُ دروسی من معلمٍ حاذقٍ!: درس هایم را از معلمی ماهر آموخته بودم!
- کانَ أبی یُسافر إلی بعض المدنِ!: پدرم به برخی از شهر ها مسافرت می کرد!
- کانَ عندی اخبارٌ حول نجاح فریقنا الفائز!: خبرهایی در مورد تیم برنده مان دارم!
پاسخ: گزینه 4 صحیح است. در گزینه 1 (کانَ +لـِ) به معنای «داشتن» بود که در ترجمه آورده شده است. در گزینه 2 کنتُ + فعل ماضی «تَعَلَّمتُ» که از باب تفاعل و در تفعُّل ظاهر شده است به طور صحیح به صورت ماضی بعید ترجمه گردیده است. در گزینه 3 هم ترجمه صحیح می باشد. در گزینه 4 «کانَ» به معنای «داشتن» می باشد نه به معنای «دارم» بنابراین این گزینه اشتباه ترجمه شده است.
در تست آخر نیز متضاد و مترادف کلمات در زبان عربی را بررسی می کنیم:
تست پنجم) متضادٍ کلمات «ولدَ – قلیلٌ – صِغُرَ» را مشخص کنید: (متولد شد، کم، کوچک)
- إنشاء – کبیر – کبر
- مات – کثیر – کِبر
- المَوت – الکثره – الکبیر
- ماتَ – کثیر – اکبر
پاسخ: گزینه 2 صحیح است. معنای کلمات «ولدَ – قلیلٌ – صِغُرَ» به ترتیب می شود «متولد شد، کم، کوچک». در گزینه 1 انشاء به معنای “به وجود آورد” است که نمی تواند متصاد ولد باشد. گزینه 2 کلماتش متضاد با سوال است و گزینه صحیح می باشد. در گزینه 3 المَوت فعل است و نمی تواند اسم باشد و همچنین الکثره مصدر است و در مقابل قلیل قرار نمی گیرد. در گزینه 4 نیز اکبرمتضاد کلمه «أصغر» می باشد، نه متضاد «صغر».
اگر فعل ناقصه کان قبل از فعل ماضی بیاید، فعل به صورت ماضی بعید ترجمه خواهد شد.
برای آشنایی بیشتر با افعال ناقصه و مشاهدات مثال و نمونه سوال پاسخ تشریحی، ویدئوی آموزشی این جلسه را مشاهده نمایید.
سوالات متداول
صار به معنای “شد” است و از بین افعال ناقصه با اصبح مترادف می باشد.
اگر قبل از فعل ماضی، کان ظاهر شود فعل به صورت ماضی بعید ترجمه می شود.
در این موارد کان با معنی داشتن ترجمه می شود.
