در این فیلم با سوالات تستی پایههای آوایی آشنا خواهید دید.
کلام ادبی و شعر به صورت آهنگین و موسیقایی است و پایهها و پارههای آوایی موزون دارد؛ همسنگی این پایهها در شعر، بهگونهای است که انسان، با شنیدن یا خواندن آنها احساس لذت میکند. به هنگام رویارویی با شعر، باید بکوشیم خود را در فضای آهنگین آن قرار دهیم تا سبک و سنگینی بار آوایی آن را درک کنیم و در خواندن نیز با همان نظم موسیقایی، خوانش آن را پیش ببریم. اکنون مثالی از تقطیع پایههای آوایی یک بیت شعر را ببینید.
خانهها، بهگونهای منظم کنار هم چیده شدهاند؛ به هر یک از این خانهها که برش آوایی ایجاد کردهاند، پایه یا رکن عروضی میگویند. پایهها مانند آجرهایی هستند که در ساخت بنای شعر، بهکار میروند. وزن شعر درحقیقت حاصل چینش به سامان این پایههای آوایی یا ارکان عروضی است. وزن از توالی چند ضرب آهنگ تولید میشود که برای موزون کردن نوای موسیقی کلام، به کار میرود.
با خوانش درست ابیات و جداسازی پایهها که آن را ارکان مینامیم، درمییابیم که بعد از هر پایه، درنگی وجود دارد. درنگهای پایان هر پایه، مرز پایههای آوایی را به ما نشان می دهند. پی هم قرارگرفتن پایههای آوایی و درنگهایی که در پایان هر پایه میآید، موسیقی و آهنگی را در خوانش بیتها پدید میآورد.
چگونگی تفکیک پایهها و خوانش بیتها، نظم دیداری و شنیداری را به ما نشان میدهند.
در این بخش چند تست از پایههای آوایی درس دوم علوم و فنون ادبی یازدهم برای شما مطرح میشود. برای مشاهده پاسخ تشریحی تستها کافیست ویدئو آموزشی را مشاهده نمایید:
1- تقطیع هجایی و ارکان مصراع زیر کدام است؟
به دنبال محمل چنان زار بگریم
که از ناله ام ناقه در گل نشیند
پاسخ: گزینه 3 صحیح است. این تست ها را می توان به دو صورت پاسخ داد. نخست می توان با تقطیع و شکل های هجایی آن را بررسی کرد و به پاسخ درست رسید. از طرف دیگر اگر وزن ها را بدانیم گزینه ها را بررسی کرد و از روی وزن به جواب خواهیم رسید. وزن بیت بالا فعولن فعولن فعولن فعولن می باشد که در گزینه 3 به درستی آورده شده است.
2- پایه های آوایی کدام گزینه به شکل زیر است؟
1) خیز تا از در میخانه گشادی طلبیم/ به ره دوست نشینیم و مرادی طلبیم
2) یا رب آن نوگل خندان که سپردی به منش/ می سپارم به تو از ترس حسود چمنش
3) گفته بودی کی بمیری پیش من تعجیل چیست/ خوش تقاضا می کنی پیش تقاضا میرمت
4) صلاح از ما چه می جویی که مستان را صلا گفتیم/ به دور نرگس مستت سلامت را دعا گفتیم
پاسخ: گزینه 3 صحیح است. می توان از روش تقطیع جواب را به دست آورد. ضمنا اگر وزن ها را نیز بشناسیم متوجه خواهیم شد که وزن گزینه 3 مطابق با پایه آوایی ارائه شده به صورت فاعلاتٌ فاعلاتٌ فاعلاتٌ فاعلٌ می باشد.
3- پایه های آوایی مصراع “ندارد درد ما درمان دریغا” با کدام گزینه برابر است؟
1) چه رفتن ز پیمان چه گشتن ز دین
2) ندانم جز این عیب مر خویش را
3) رهی بس دور می بینم در این ره
4) اگر بر جای من غیری گزیند دوست حاکم اوست
پاسخ: گزینه 3 صحیح می باشد. ابتدا پایه های آوایی مصراع سوال را به دست آورده و سپس با پایه های آوایی گزینه ها مطابقت می دهیم. گزینه 3 پایه های آوایی یکسانی با پایه های آوایی نمونه دارد. وزن عروضی این مصراع نیز مفاعیلن مفاعیلن فعولن میباشد.
4- پایههای آوایی بیت زیر در کدام گزینه درست است؟
بهار ار باده در ساغر نمیکردم چه میکردم / ز ساغر گر دماغی تر نمیکردم چه میکردم
1) بهار ار/ باده در/ساغر نمی کر/دم چه می کردم | ز ساغر گر/ دماغی تر/ نمی کردم چه/ می کردم
2) بهار ار با/ده در ساغر/ نمی کردم/ چه می کردم | ز ساغر گر/ دماغی تر/ نمی کردم/ چه می کردم
3) بهار ار/ باده در سا/غر نمی کرد/ دم چه می کردم | ز ساغرگرد/ ماغی تر نمی/ کردم/ چه می کردم
4) بهار ار باده / در ساغر/ نمی کردم/ چه می کردم | ز ساغر / دماغی ترن/ می کردم/ چه می کردم
پاسخ: گزینه 2 صحیح می باشد. در این جا چون بحث ارکان و پایه های آوایی مطرح شده، باید سعی شود با خواندن تشخیص داده شود. و در صورت نیاز تقطیع هم می شود. گزینه یک بر وزن مفاعیلٌ تقطیع می شود، که نمی تواند، گزینه صحیح باشد. گزینه دو تقسیم بندی پایههای آوایی اش صحیح میباشد. بنا براین پاسخ صحیح گزینه 2 میباشد. باید سعی کنید به صورت سماعی و بدون تقطیع کردن با تمرین زیاد این ابیات با روخوانی شناخته شود.
برای آشنایی بیشتر با درس دوم علوم و فنون یازدهم و پاسخ تشریحی پایههای آوایی ویدئو آموزشی را به طور کامل مشاهده کنید.
تقطیع هجایی اشاره به تقسیم کردن یا قطعه قطعه کردن یک شعر به هجای کوتاه و کشیده. هجای کوتاه با U و هجای بلند با – نمایش داده میشود.
از ترکیب هر چند هجای پشت سر هم یک رکن به دست می آید. اغلب ارکان از سه یا چهار هجا ایجاد شده اند. کوچک ترین و تنها رکن یک هجایی فع میباشد.
موسسه آموزشی فرهنگی گزینه دو برگزارکننده آزمون آزمایشی ویژه داوطلبان آزمون سراسری و آزمون های استاندارد ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در دوره اول متوسطه و پایه های دهم و یازدهم می باشد. گزینه دو به عنوان یک موسسه پیشرو در زمینه خدمات نوین آموزشی، نرم افزارهای گوناگونی را جهت بهبود فرآیند آموزش و سنجش برای دانش آموزان و مدارس ارائه می کند